fot. red. lubiniokolice.pl

Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej
(nr rej.: 1018 z 13.01.1963)

   Kościół znajduje się w południowo-zachodnim narożu średniowiecznego Lubina. Jest najokazalszym zabytkiem architektonicznym w mieście. Najprawdopodobniej pierwotny budynek świątyni powstał krótko po lokacji miejskiej. Wzmianki w dokumentach z 1349 i 1369 roku dostarczają informacji o inwestycjach budowlanych w istniejącym już obiekcie świątyni. Rozbudowa, która nadała zasadniczy kształt budowli trwała od 1446 do 1511 roku - w latach 1460 – 1465 pracami kierował wrocławski budowniczy Nicolaus Hoferichter. W 1654 roku kościół otrzymał nowe pokrycie dachowe. Obiekt restaurowano w XIX wieku. W wyniku działań wojennych w 1945 roku kościół doznał wielu uszkodzeń. W 1948 roku główny ołtarz z 1522 roku przedstawiający scenę Zaśnięcia Marii Panny przeniesiono do katedry wrocławskiej. Remont, podczas którego usunięto wojenne zniszczenia, odbył się w latach 1959 – 1961. Kolejny miał miejsce w latach 1974 – 1975. Wówczas powstały witraże (projekt Marii Powalisz-Bardońskiej). Obecnie trwają prace remontowo-konserwatorskie zadaszenia świątyni.
   Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej jest ceglaną, orientowaną, trzynawową budowlą, o układzie bazyliki, o podwyższonych nawach bocznych. Nawa główna trzyprzęsłowa z wydłużonym również trzyprzęsłowym, zamkniętym wielobocznie prezbiterium. Nawa północna sześcioprzęsłowa – trzy przęsła odpowiadają podziałowi nawy głównej, kolejne przebiegają wzdłuż prezbiterium. Nawa południowa również zgodna z podziałem centrum kościoła, w jej przedłużeniu, przy prezbiterium dwukondygnacyjna zakrystia oraz kruchta. Do nawy północnej przylega rząd kaplic oraz kruchta. Wnętrze dzielone filarami. Nawa główna zwieńczona gwiaździstymi sklepieniami, nawy boczne i prezbiterium krzyżowo-żebrowymi, kaplica północna sieciowym. Wsporniki oraz zworniki sklepienne figuralne, w kształcie rozet i tarcz. Bryłę świątyni wieńczy dach dwuspadowy i cztery poprzeczne daszki nad nawą południową, wszystkie kryte dachówką ceramiczną. W elewacji zachodniej szczyt z bogatą dekoracją architektoniczną imitującą podziały okienne. Otwory okienne i drzwiowe świątyni przeważnie ostrołukowe, w elewacji północnej z kamiennymi maswerkami. Zachowane kamienne bogato profilowane portale, z wyróżniającym się dwuosiowym, z dwuramiennymi łukami, późnogotyckim portalem kruchty południowej.
   W świątyni zachował się bogaty i zróżnicowany stylistycznie wystrój wnętrza. Na uwagę zasługuje:
   I. Kamienne sakramentarium z 4 ćwierci XV wieku. Zabytek o wieżowej formie z wysokim cokołem, schodkami i balustradą. Sakramentarium znajduje się w prezbiterium, po północnej stronie ołtarza głównego.
   II. Manierystyczna Ambona z 1623 roku. Dekoracja ambony to płaskorzeźby i rzeźby Ewangelistów oraz Proroków oraz ornamenty roślinne i putta. Zwieńczeniem baldachimu ambony jest figura przedstawiająca Chrystusa Zmartwychwstałego.
   III. Późnobarokowy ołtarz główny. Nie należy on do pierwotnego wyposażenia świątyni. Został przeniesiony w 1960 roku z gotyckiego kościoła w Legnickim Polu.
   IV. Późnogotycki krucyfiks. Nadnaturalnej wielkości krzyż usytuowany w łuku tęczowym.
   V. Stalle z końca XVII wieku. Są to ławy pierwotnie przeznaczone dla duchowieństwa, obecnie umieszczone w nawie południowej. Na ich zapleckach znajdują się fragmentarycznie zachowane polichromie przedstawiające alegoryczne kompozycje. Malowidła wykonał Gottrried Fitzner na podstawie ilustracji z książki Jakuba Brucka „Emblemata moralia etbellica”.
   Wewnątrz kościoła znajdują się także interesujące, dobrze zachowane epitafia i nagrobki:
   Całopostaciowe płyty nagrobne: Christopha Zedlitza († - 1589) i Nickla v. Niebelschutza († -1595) w kruchcie południowej, Hedwigi v. Magnus, z domu Wotisisen († - 1593), Magdaleny Zedlitz, z domu Kreischelwitz und Schonaw († 1594), Georga v. Brauchitscha († 1605), w prezbiterium. W prezbiterium popiersiowe epitafia burmistrzów Lubina: Joachima Kretzs[ch]mera († 1613), Michaela Seifferta († 1621).
   Polichromowane epitafia, m.in.: Modlitwa na Górze Oliwnej (zachowany jedynie obraz w prezbiterium), krawca Burckhardta († 1594) i jego żony († 1596) z obrazem przedstawiającym scenę Biczowania Chrystusa autorstwa Bonawentury z Mullera z 1609 r., Hansa Bartensteina († 1599) i jego żony Małgorzaty († 1616), z obrazem ukazującym scenę Złożenia do Grobu, rodziny Burckhardów z obrazem Ukrzyżowania Chrystusa autorstwa Adama Burckhardta z 1600 r., Dawida Kretschmera († 1633), z obrazem przedstawiającym starotestamentową zapowiedź Sądu Ostatecznego: Wizję Proroka Ezechiela.
   Rzeźbione epitafia manierystyczne i barokowe z portretami, m.in. Gedeona Gossena († 1667), z owalną tablicą inskrypcyjną, w prezbiterium z ok. 1750-60 roku, z tablicą inskrypcyjną ujętą figuralnymi personifikacjami: Wiary, Nadziei i Miłości, Heinricha Ulbera († 1709) z  rzeźbiarską personifikacją śmierci wyobrażoną jako zgaszona świeca i czaszka z wężem w oczodołach (prezbiterium).
   W świątyni znajduje się również wiele barokowych epitafii inskrypcyjnych.

opr. Piotr Bieruta

ZOBACZ PREZENTACJĘ NA TEMAT HISTORII KOŚCIOŁA - YOU TUBE

Dzwonnica (kampanila)
(nr rej.: 1018 z 13.01.1963)

   Od strony południowej kościoła wznosi się wolno stojąca, wykonana z cegły gotyckiej wieża. Od XVIII wieku pełni funkcję wieży kościelnej. Pierwotnie stanowiła element XIV wiecznego systemu umocnień miejskich, była jedną z baszt obronnych. Dzwonnica wzniesiona jest na planie kwadratu, posiada pięć kondygnacji. W każdej ze ścian trzeciej kondygnacji znajduje się smukły, zamknięty ostrołukowo otwór okienny. Przedostatnią kondygnację zdobią blendy okienne. W centralnych blendach umieszczone są tarcze zegarowe. Obiekt zwieńczony jest podwyższonym dachem czterospadowym. Dzwonnica połączona jest z kościołem nadwieszonym gankiem wspartym na łęku przejścia.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

ZOBACZ POKAZ UNIKATOWYCH ZDJĘĆ PRZEDSTAWIAJĄCYCH REMONT KOŚCIOŁA - YOU TUBE

Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Prace konserwatorskie na terenie województw: jeleniogórskiego, legnickiego, wałbrzyskiego, wrocławskiego w latach 1974 – 1978, (praca zbiorowa pod red. Zofii Dillenius), Wrocław 1985
Mirosław Przyłęcki Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t. II, Legnica 1965
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006
Vera Schmilewski Romantisches Schlesien. Bilder von Theodor Blätterbauer, Würzburg 1993

Kościół pomocniczy pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
(nr rej.: 615 z 1.09.1959)

   W miejscu obecnego kościoła istniała pierwsza lubińska świątynia, według legend wzniesiona została w końcu XII wieku. Pewne jest, że kościół w miejscu tym istniał przed 1319 rokiem i pełnił funkcje świątyni parafialnej. Potwierdza to dokument wystawiony przez księcia ścinawskiego Jana, na mocy którego funkcję kościoła parafialnego ze starolubińskiej świątyni przejął kościół pw. Najświętszej Panny Marii (obecnie kościół pw. MB Częstochowskiej). W drugim dziesięcioleciu XVI wieku kościół przeszedł we władanie protestanckie. Podczas epidemii z 1654 r. dokonano rozbiórki kostnicy i zakrystii, a kościół pełnił funkcję kościoła grzebalnego. W 1676 roku świątynia wróciła pod nadzór kościoła katolickiego, a już w roku 1680 ponownie przejęli ją protestanci. Wówczas dokonano rozbiórki kościoła i rozpoczęto, trwającą do 1683 roku budowę nowego budynku świątyni. Powstała wówczas świątynia, która, z niewielkimi modernizacjami, przetrwała do czasów obecnych. W 1945 roku kościół uległ znacznemu zniszczeniu i dopiero w latach 1959-60 dokonano prac konserwatorskich. W 1972 roku kościół został przejęty przez parafię Matki Boskiej Częstochowskiej, a 25 stycznia 1982 roku erygowano nową parafię diecezjalną pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Generalna odbudowa i rekonstrukcja świątyni odbyła się dopiero w latach 1997 – 2000.
   Kościół usytuowany jest na sztucznym wzniesieniu w zachodniej części miasta. Jest jednonawową szachulcową budowlą wzniesioną na planie prostokąta, z wykorzystaniem fundamentów poprzedniego kościoła. Bryła świątyni od strony zachodniej posiada kwadratowy przedsionek oraz dwukondygnacyjną drewnianą wieżę. Od zachodu zamknięta jest, węższym od części nawowej, trójbocznym prezbiterium. Od wschodu do części nawowej przylega zakrystia, zaś od południa i północy dwie symetryczne kruchty. Dachy nawy i przedsionków są dwuspadowe, natomiast zakrystii pulpitowy - wszystkie kryte są gontem. W połaci dachu nawy znajdują się okna w kształcie wolego oka. Wieża zwieńczona jest iglicą krytą blachą. Otwory okienne oraz drzwiowe prostokątne, w oprawie drewnianych elementów konstrukcyjnych. Wnętrze świątyni skromne, pozbawione zabytkowego wystroju. Zachowane jedynie fragmenty drewnianych, pierwotnie polichromowanych, empor z 1683 roku.

opr. Piotr Bieruta

ZOBACZ WNĘTRZE KOŚCIOŁA - WIZUALIZACJA - YOU TUBE

Literatura:
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Mirosław Przyłęcki Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t. II, Legnica 1965
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Stanisław Tokarczuk Kościół grzebalny na starym Lubinie, Lubin 2000
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmar Poppa), Warszawa 2006

Ruiny zamku
(nr rej.: 1113 z 4.07.1964)

   Pozostałościami ruin książęcego zamku w Lubinie są jego fundamenty, z czytelnym układem piwnic. Zostały one odsłonięte na potrzeby badań archeologicznych przeprowadzonych w 1998 roku i następnie zasypane.
   Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1312 roku. Był on ulokowany bezpośrednio za ówczesnym organizmem miejskim, po jego wschodniej stronie. Zamek został wzniesiony najprawdopodobniej z inicjatywy księcia żagańskiego Konrada II w końcu wieku XIII. Była to obronna wieża mieszkalna, zbudowana z kamienia na planie prostokąta o wymiarach 13x10,5 metra. W pierwszej połowie XIV wieku została ona zniszczona. W okresie panowania w Lubinie księcia Ludwika I Brzeskiego zamek został rozbudowany. W latach 1348-53 powstała warownia na planie prostokąta otoczona murami obwodowymi. Wjazd na teren zamku prowadził przez budynek bramny, w północnej części dziedzińca była usytuowana wolnostojąca wieża. Obok bramy znajdowała się kaplica dostawiona na zewnątrz do murów obwodowych. Pierwotnie miała w ścianie wschodniej wnękę ołtarzową, do której w XVIII w. dobudowano wieloboczne prezbiterium. W roku 1428 zamek był bezskutecznie oblegany przez wojska husyckie. W okresie renesansu został wzniesiony budynek mieszkalny w południowej części dziedzińca. Zamek uległ zniszczeniu w czasie wojny trzydziestoletniej. Po tych zniszczeniach odbudowano tylko w stylu barokowym kaplicę. Pozostałej części zamku nie odbudowano, a jego istniejące ruiny uległy dalszemu uszkodzeniu w 1945 roku. Zamkowe relikty (uszkodzone mury obwodowe budynków mieszkalnych) zostały rozebrane w końcu lat 50-tych XX wieku.

opr. Piotr Bieruta

ZOBACZ - WIZUALIZACJA - YOU TUBE

Literatura:
Bohdan Guerguin Zamki śląskie, Warszawa 1957
Alicja Karłowska-Kamzowa Fundacje artystyczne księcia Ludwika Brzeskiego, Opole - Wrocław 1970
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Stanisław Medeksza. Małgorzata Niemczyk, Wyniki badań architektoniczno-archeologicznych i problematyka konserwatorska ruin zamku w Lubinie. Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej nr 13, Studia i materiały nr 6, Wrocław 1980.
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Mirosław Przyłęcki , Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t.II,1965
Henryk Rusewicz Zamki, dwory i pałace powiatu lubińskiego, Lubin 2009
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Silesia, oder Schlesien In historischer, romantischer und malerischer Beziehung, Glogau 1841
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Kaplica zamkowa
(nr rej.: 616 z 1.09.1959)

   Kaplica p.w. św. Jadwigi jest jedynym elementem, pozostałym po średniowiecznej zabudowie zamkowej w Lubinie. Jej budowa została rozpoczęta w 1349 roku z fundacji, władającego wówczas w Lubinie, księcia Ludwika I Brzeskiego. W XIV stuleciu posiadała ołtarze boczne p.w. św. św. Wacława, Stanisława, Anny, Doroty i 10 000 rycerzy męczenników. W roku 1641, w wyniku oblężenia miasta przez wojska szwedzkie, kaplica została w znacznym stopniu zniszczona. W 1663 roku dokonano jej barokowej rozbudowy. Kolejna odbudowa budowli miała miejsce w połowie XIX wieku. Do roku 1908 służyła ona katolikom jako kościół, później mieściła się w niej biblioteka diecezjalna. Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1945 - wówczas obiekt strawił pożar. Do końca lat 70-tych pozbawiona dachu kaplica niszczała. Po przeprowadzeniu prac remontowych, od 1981 roku obiekt funkcjonuje jako salon wystawienniczy. Początkowo kaplicą, już jako Galerią Zamkową, zarządzało Biuro Wystaw Artystycznych w Legnicy. Od czerwca 1990 roku Galeria Zamkowa działa pod szyldem Ośrodka Kultury „Wzgórze Zamkowe”. W roku 2005 dokonano prac adaptacyjnych dziedzińca. Jego teren został zagospodarowany, powstała kamienna ścieżka spacerowa i plac, służący organizacji imprez plenerowych. W pierwszym kwartale 2007 roku wykonano kapitalny remont dachu. Od października 2008 roku rozpoczęto specjalistyczne prace, mające na celu przywrócenie świetności gotyckiemu portalowi. Prace konserwatorskie zakończyły się w kwietniu 2009 roku. Obecnie trwają prace remontowo-konserwatorskie elewacji kaplicy.
   Kaplica usytuowana została w zachodniej części lubińskiego założenia zamkowego. Powstała jednocześnie z bramą i murem kompleksu zamkowego, do którego przylegała. Od strony dziedzińca kaplica połączona była z budynkiem bramnym przejściem ponad przejazdem, w miejscu styku nawy kaplicy z prezbiterium. Pierwotnie budynek został wzniesiony na rzucie prostokąta o wymiarach 13,5 x 8,1 m i grubości murów ok. 1,2 m. Barokowa przebudowa wydłużyła kaplicę o nowe prezbiterium, od południa o dwie przybudówki, mieszczące kaplice. Wtedy też powiększono okna świątyni. Obecnie jest to orientowana, salowa budowla z nieznacznie węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od strony zachodniej znajduje się wieżyczka, w której, podobnie jak w elewacji zachodniej znajdowały się stanowiska strzelnicze. Obiekt zwieńczony jest dachem dwuspadowym, południowe przybudówki dachem jednopołaciowym. Z budowli XIV-wiecznej przetrwała wewnętrzna ściana zachodnia ze śladami osadzenia sklepienia i ściana południowa z portalem, na długości około 12,6 m. Portal służył komunikacji ze świątynią od strony zamku. Płaskorzeźbiony tympanon portalu jest najcenniejszym elementem zabytkowej substancji kaplicy. Został wykonany w 1349 roku. Przedstawia scenę adoracji zakomponowaną w trzech ostrołukowych arkadach. W centrum znajduje się postać Chrystusa Boleściwego, w lewej arkadzie widnieje figura św. Jadwigi, w prawej umieszczona została postać św. Marii Magdaleny. Zgodnie z średniowiecznym obrazowaniem hierarchii postacie świętych, jako mniej ważne, zostały przedstawione w mniejszych proporcjach. U stóp tych świętych klęczą (wyobrażone w jeszcze mniejszej skali) książę Ludwik I oraz, po przeciwnej stronie, jego żona księżna Agnieszka. W łuku archiwolty zamykającej pole tympanonu, w którego szczycie umieszczony został symbol Ducha Świętego, widnieje napis fundacyjny w języku łacińskim. Jego treść w tłumaczeniu brzmi: „Roku pańskiego 1349 ufundował tę kaplicę książę Ludwik, pan legnicki, na chwałę ciała i krwi Pana Naszego Jezusa Chrystusa i Jadwigi i Marii Magdaleny”. Pieczołowicie opracowana rzeźba tympanonu; dekoracyjnie i naturalnie układające się fałdy szat, wytworne pozy postaci pozwalają uznać go za wybitny przykład tzw. „stylu miękkiego” śląskiej rzeźby gotyckiej.

opr. Piotr Bieruta

ZOBACZ - WIZUALIZACJA - YOU TUBE

Literatura:
Alicja Karłowska-Kamzowa Fundacje artystyczne księcia Ludwika Brzeskiego, Opole - Wrocław 1970
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Hans Lutsch Bilderwerk schlesischer Kunstdenkmäler, Breslau 1903
Stanisław Medeksza, Małgorzata Niemczyk Wyniki badań architektoniczno-archeologicznych i problematyka konserwatorska ruin zamku w Lubinie. Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej nr 13, Studia i materiały nr 6, Wrocław 1980.
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Mirosław Przyłęcki Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t.II,1965
Henryk Rusewicz Świątynie powiatu lubińskiego, Lubin 2006
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Mury obronne
(nr rej.: 1114 z 4.07.1964)

   Budowę murów miejskich w Lubinie rozpoczęto w połowie XIV wieku (okres panowania w Lubinie księcia Ludwika I – 1348 – 1358 r.). Najprawdopodobniej wznoszono je w miejscu starych wałów ziemnych wzmocnionych palisadą, które otaczając miasto spełniały funkcję obronną. Mury wykonano z kamienia łupanego, cegły i głazów narzutowych, powiązanych wapienną zaprawą.  Pierwotna wysokość murów wynosiła od 4 do 5 m, a grubość od 1,5 m. w  partii szczytowej do ponad 2 metrów w partii przyziemnej. W XV wieku mury podwyższono średnio o 1 metr.  W późniejszym okresie ubytki uzupełniano cegłą. Obronność murów wzmacniało łącznie piętnaście zamkniętych i otwartych od strony miasta baszt łupinowych, wzniesionych na planie prostokąta, które stały od siebie w odległości od 40 do 50 m. Wejścia do miasta strzegły bramy: Głogowska, Ścinawska i Legnicka, zwana również Wrocławską, oraz furta kościelna. Najbardziej ufortyfikowana była brama Głogowska z basztą bramną. Brama Głogowska posiadała podwójne mury oraz przedbramie z potrójną fosą. Pozostałe bramy miały podwójne mury oraz przedbramia, i podwójne fosy. W miejski system obronny włączono także odbudowane i znacznie rozbudowane założenie zamkowe. Całość sprawiła, że ówczesny Lubin był jednym z najbardziej ufortyfikowanych miast na Śląsku i w dużej mierze dzięki temu systemowi obronnemu skutecznie oparł się dwukrotnym najazdom husytów w latach 1428 i 1431. Pod koniec XIV wieku w południowej części murów wybito furtę kościelną dla pieszych, która prowadziła z przykościelnego placu do cmentarza przeniesionego poza obręb murów. Furta została zabezpieczona niewielkim przedbramiem, a dodatkowe wzmocnienie obronne furty stanowiła znajdująca się obok kwadratowa baszta, nadbudowana w końcu XV wieku i rzekształcona w wysoką kampanilę – dzwonnicę przewyższającą świątynię,  z którą została połączona podwieszonym, ceglanym gankiem łękowym. Pierwotnie zwieńczenie murów i baszt od strony miasta stanowiły pomosty bojowe z blankami. Jedną z nich jest dzwonnica, stojąca w miejscu baszty z XV wieku. W XV i XVI wieku w związku z coraz powszechniejszym użyciem broni palnej i zmianą działań oblężniczych, istniejący system obronny murów zmodernizowano i rozbudowano. Górne kondygnacje baszt wyposażono w strzelnice artyleryjskie, a za murem wzniesiono wały ziemne z drugą fosą.
   Do chwili obecnej, na znacznym odcinku obwodu starego miasta, zachowało się w dobrym stanie około 70% dawnych miejskich murów obronnych oraz część założeń fortyfikacyjno-obronnych. Z piętnastu baszt i półbaszt na planie prostokąta przetrwało sześć, w tym od południowo-zachodu, ceglana, pełniąca rolę wieży wartowniczej. Zachował się mur w południowo zachodnim narożniku miasta, odcinki muru oraz wieża przy kościele parafialnym pw. MB Częstochowskiej,  mur okalający kompleks zamkowy oraz wieża bramy Głogowskiej.

opr. Piotr Bieruta

Literatura:
Kurt Bimler Die schlesischen massiven Wehrbauten. Band 4. Fürstentum Liegnitz Kreise Liegnitz, Goldberg, Lüben, Breslau 1943
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmar Poppa), Warszawa 2006

Wieża Bramy Głogowskiej
(nr rej.: 352 z 22.11.1956)

   Wieża usytuowana jest w północno-zachodniej pierzei rynku. Jest jedyną zachowaną wieżą bramną z XIV wiecznego systemu obwarowań miejskich. Wzniesiona na planie kwadratu, w dolnych (pierwotnych) partiach z kamienia, w górnych z cegły. Posiada sześć kondygnacji, zwieńczonych podwyższonym, dachem namiotowym. Całość elewacji pokryta jest tynkiem, z akcentowanymi boniowaniem narożnikami. W elewacji znajdują się również niesymetrycznie rozmieszczone gotyckie okna w kamiennych obramieniach. W elewacji północnej zachowany został ślad, przylegającego do wieży, pierwotnego muru obronnego z bramą wjazdową.
   Obiekt w XVII i XVIII wieku pełnił rolę miejskiego więzienia. Od 1908 do 1945 roku w wieży funkcjonowało muzeum miejskie. Podczas działań wojennych w 1945 roku uległa poważnemu uszkodzeniu. Uszkodzony budynek zabezpieczono dopiero w 1957 roku. Po remoncie w budynku mieściło się schronisko młodzieżowe, administrowane przez lubiński oddział PTTK. Aktualnie wieża użytkowana jest przez Stowarzyszenie Turystyki Pieszej "Wędrowiec", Lubiński Klub Wysokogórski, Klub Turystyki Górskiej "Problem", Stowarzyszenie Twórców Kultury, Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubińskiej oraz Stowarzyszenie Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego w Lubinie "Absolwent".
   Pierwotnie Brama Głogowska składała się z nieistniejącego budynku bramy, który przylegał do niej od strony północnej. W budynku tym znajdował się sklepiony przejazd z osobnym przejściem dla pieszych. Przy bramie znajdował się podwójny mur obronny oraz potrójna fosa z trzema mostami, z których jeden był zwodzony.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Mirosław Przyłęcki Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t. II, Legnica 1965
Henryk Rusewicz Historia i zabytki powiatu lubińskiego, Wrocław 2004
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Ratusz
(nr rej.: 608/L z 14.04.1981)

   Ratusz wzniesiony w latach 1768-69 w miejscu już istniejącego założenia (kompleks gotyckich budynków, znacznie rozbudowany w dobie renesansu - 1515 rok), składającego się z zespołu trzech budynków (gmach ratuszowy, budynek Wagi Miejskiej i wieża, ośmioboczna w górnych kondygnacjach). Gruntowne rozbudowy ratusza dokonane zostały w XIX wieku oraz w latach 50 XX wieku.
   Ratusz jest budowlą murowaną, dwukondygnacyjną z podpiwniczeniem. Plan obiektu jest prostokątny z wydatnym ryzalitem w północnym narożu elewacji zachodniej. Układ wewnętrzny jest trzy- i czterotraktowy z dwoma sieniami prowadzącymi od północy i południa do centralnego holu i klatki schodowej. Skromne elewacje dekorują ryzality pozorne zakończone trójkątnymi przyczółkami. Południowy przyczółek z płaskorzeźbionym frontonem przedstawiającym oficjalny herb Lubina z lat 1820 – 1945. Budynek wieńczy wysoki, czterospadowy dach z lukarnami i czworoboczną wieżą zegarową zakończoną cebulastym hełmem.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

ZOBACZ PREZENTACJĘ NA TEMAT HISTORII LUBIŃSKIEGO RATUSZA - YOU TUBE

Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Kamienica, ul. Mikołaja Pruzi 7 (dawniej – ul. Piastowska 15)
Siedziba Ośrodka Kultury „Wzgórze Zamkowe”

(nr rej.: 833/L z 11.09.1990)

   Budynek znajduje się w obrębie murów staromiejskich w sąsiedztwie kaplicy zamkowej. Zbudowany został w drugiej połowie XIX stulecia. Do roku 1945 obiekt pełnił funkcje związane z kultem religijnym, jako budynek pomocniczy przy dawnej kaplicy. Od zakończenia II wojny św. do lat 80-tych XX wieku wykorzystywany był jako kamienica mieszkalna. Od 1989 roku, po gruntownym remoncie i adaptacji na cele placówki kulturalnej, stał się siedzibą Ośrodka Kultury „Wzgórze Zamkowe”. W piwnicach zlokalizowano kawiarnię, na parterze galerię sztuki współczesnej - Galerie Jadwiga, na piętrze biura instytucji. Ostanie prace remontowe obiektu odbyły się w 2007 roku (elewacja, wymiana drzwi, modernizacja pomieszczeń).
   Obiekt jest budynkiem wolnostojącym, w całości podpiwniczonym, z trzema użytkowymi kondygnacjami i poddaszem. Wznosi się na średniowiecznym murze ceglano-kamiennym. Ściany nośne budynku wykonane zostały z cegły na zaprawie cementowo-wapiennej. Kondygnacja piwnicy posiada ceglane sklepienia łukowe oparte na ścianach nośnych. W pozostałych kondygnacjach znajdują się stropy drewniane. Otynkowane elewacje wznoszą się na kamienno-ceglanym cokole. Całość wieńczy dach dwuspadowy.

opr. Piotr Bieruta

ZOBACZ - WIZUALIZACJA - YOU TUBE

Kamienica - pl. Wolności 7
(nr rej.: 426 z 17.02.1960)

   Kamienica znajduje się w północno-zachodniej pierzei rynku. Północno-zachodnim narożnikiem przylega do wieży Bramy Głogowskiej. Zbudowano ją w drugiej połowie XVIII wieku, modernizacji dokonano na początku XX wieku. Budynek został częściowo zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku. Uszkodzoną kamienicę odbudowano w latach 1961-1963 przez lubiński magistrat i Wojewódzką Służbę Ochrony Zabytków. Budynek jest nielicznym przykładem zabytkowej zabudowy miejskiej Lubina, która uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej lub w latach kolejnych.
   Obiekt wzniesiony został z cegły, z zaadaptowaniem fragmentu kamiennych murów obronnych - ściana wschodnia. Plan budynku jest prostokątny. Kamienica posiada trzy kondygnacje i podpiwniczenie. Trzytraktowy podział wnętrza wyznacza przelotowa sień, mieszcząca klatkę schodową. Sklepienia korytarza sieni i klatki schodowej krzyżowe i kolebkowe. Pozostałe pomieszczenia zwieńczone stropami drewnianymi oraz, wykonanymi w latach 1961-63, ceramicznymi. Fasada czteroosiowa z podziałem zaakcentowanym lizenami, pomiędzy którymi mieszczą się prostokątne otwory okienne w kamiennych obramieniach. Pozostałe elewacje powtarzają dekorację fasady, różnią się nieregularnym rozmieszczeniem otworów okiennych. Całość zwieńczona dachem czterospadowym z kalenicą.

opr. Piotr Bieruta, Paula Chruściel

Literatura:
Konrad Klose Beiträge zur Geschichte der Stadt Lüben, Lüben 1924
Lubin. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków (praca zbiorowa pod red. Krystyna Matwijowskiego), Wrocław, Lubin 1996.
Jerzy Pilch Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Bogusz G. Steinborn Lubin, Wrocław 1969
Mirosław Przyłęcki Zabytki Lubina Legnickiego, Szkice Legnickie, t. II, Legnica 1965
Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, (praca zbiorowa pod red. Sławomira Brzezickiego, Christine Nielsen, Grzegorza Grajewskiego, Dietmara Poppa), Warszawa 2006

Wieża ciśnień
(nr rej.: 966/L z 17.02.1992)

   Wieżę zbudowano w 1906 roku przez firmę braci Huber z Wrocławia. Funkcję zbiornika wody, służącego do zapewnienia stabilnego ciśnienia w pobliskim wodociągu wieża spełniała do 1945 roku. Do początków lat 50-tych XX wieku wykorzystano ją jako stację transformatorową. Następnie należała do Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, które przekazało ją lubińskiemu harcerstwu. Opiekę nad nieużytkowanym obiektem pełniło także Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubińskiej. Obecnie wieża stanowi własność prywatną.
   Obiekt wzniesiony został na planie ośmioboku z masywnymi żelbetowymi przyporami w poziomie przyziemia. Wysokość czterokondygnacyjnego budynku wynosi 37 m. Trzon wieży, na poziomie trzeciej kondygnacji, przechodzi w okrąg, co zaakcentowane zostało wydatnym gzymsem. Ośmioboczną głowicę wieży wieńczy ceramiczny dach zakończony latarnią. Głowica mieściła zbiornik wodny o żelbetowej konstrukcji. Zastosowanie takiej konstrukcji w 1906 roku było rozwiązaniem nowatorskim.

opr. Piotr Bieruta

Kaplica - ul. M. Skłodowskiej - Curie 46 (obecnie sala sportowa)

(nie uwzględniono w Krajowym Rejestrze Zabytków)

Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystywanie zdjęć, tekstów oraz innych elementów bez zgody Serwisu zabronione.

2010 © Ośrodek Kultury "Wzgórze Zamkowe"